Większość z nas korzysta z możliwości, jakie daje nam Internet. A w sieci można znaleźć dosłownie wszystko, w tym przekłady książek popularnych, bardzo cenionych oraz mało znanych autorów. Większość tych publikacji to tłumaczenia oficjalne, czyli takie, które powstały w wyniku współpracy wydawcy i twórcy dzieła z wybranymi tłumaczami i wydawnictwami zagranicznymi. Są jednak i te, które można określić po prostu jako nieoficjalne. Zwykle powstają z inicjatywy fana lub grupy fanów, którzy postanowili zakasać rękawy i samodzielnie stworzyć przekład np. nowego tytułu. Powstaje pytanie – czy takie działania są legalne?
Nieoficjalne tłumaczenie książek: kwestia nr. 1 – jak to wygląda od strony prawnej
Pamiętacie jak kilka lat temu w Polsce ogromną popularnością cieszyła się seria o Sookie Stackhouse autorstwa Charlaine Harris? Na podstawie tego cyklu powieści powstał wówczas cieszący się ogromnym zainteresowaniem serial emitowany przez HBO o tytule „Czysta krew”. Pisarka, która stworzyła postać Sookie, Billa, Erica i wielu innych wskoczyła na listę „top” autorek, co przełożyło się na to, że czytelnicy zaczęli sięgać po inne jej książki. Pojawił się jednak problem, że polscy wydawcy nie tłumaczyli wszystkiego w takim tempie, jakby sobie życzyli tego fani pisarki. W sieci krążyły amatorskie, nieoficjalne tłumaczenia książek Charlaine Harris. Wszystko po to, aby każda osoba, która jest dosłownie spragniona „więcej”, mogła po ów „więcej” sięgnąć. Tylko jak prezentuje się ta kwestia prawnie…
Jeśli marzysz o tym, aby wykonać nieoficjalne tłumaczenie swojej ulubionej powieści, uważaj! Tak jak w przypadku każdego innego utworu, tak i książki, obowiązuje prawo autorskie.
W naszym kraju kwestie te reguluje „Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych” z dnia 4 lutego 1994 roku.
Porusza ona kwestie tj.:
przedmiot prawa autorskiego (utwór),
podmioty prawa autorskiego (autor i in.),
autorskie prawa osobiste,
autorskie prawa majątkowe,
zasady dozwolonego użytku dzieł chronionych prawem autorskim,
zasady dozwolonego użytku na rzecz beneficjentów (osób z dysfunkcjami),
zasady określania i wypłaty wynagrodzenia za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne,
zasady dozwolonego użytku utworów osieroconych,
niektóre sposoby korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym,
czas trwania autorskich praw majątkowych,
zasady przejścia autorskich praw majątkowych,
przepisy szczególne dotyczące utworów audiowizualnych i programów komputerowych,
zasady ochrony autorskich praw majątkowych, ochrony wizerunku, adresata korespondencji i tajemnicy źródeł informacji,
prawa pokrewne (prawa do artystycznych wykonań, prawa do fonogramów i wideogramów, prawa do nadań programów, prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych),
zasady odpowiedzialności karnej za naruszenie praw autorskich.
Nieoficjalne tłumaczenia książek: kwestia nr. 2 – autor
wykonywanie prawa do tłumaczenia powinno zawsze respektować prawo do oryginału, co oznacza, że nie można dokonywać a następnie rozpowszechniać tłumaczenia bez zgody właściciela praw do oryginału.
Nieoficjalne tłumaczenia książek: kwestia nr. 3 – przekład dla mnie
Inna sprawa dotyczy sytuacji, gdy chcesz wykonać nieoficjalne tłumaczenie książki, które będzie tylko i wyłącznie dla ciebie, a za tym nigdy ono nie ujrzy światła dziennego. Niezależnie od tego czy potrzebujesz sprawdzić swoje umiejętności jako tłumacz literatury, twoją pasją jest przekładanie powieści czy najzwyczajniej w świecie szukasz sposobu na zagospodarowanie czasu, nikt cię nie będzie za to ścigał.
Nieoficjalne tłumaczenia książek: kwestia nr. 4 – okres ochronny
Poruszając ten temat pamiętajmy też o czymś takim, jak okres ochronny dzieła. Prawa do oryginału wygasają 70 lat po śmierci autora oryginału, ale prawa do tłumaczenia po upływie 70 lat po śmierci autora tłumaczenia.
