Rzymski system zapisywania liczb wykorzystuje cyfry mające korzenie etruskie. Przejęli je Rzymianie ok. 500 roku p.n.e. Sprawdza się w przypadku prostych zapisów, ale już komplikuje wszystko przy jakiś bardziej złożonych działaniach. Nie pozwala także na zapis ułamków, wyjątkiem jest tu ½ i całość. Stosowano go w łacińskiej części Europy aż do końca średniowiecza.
Liczby rzymskie – sposób zapisu
W systemie rzymskich używanych jest tylko siedem liter, które wykorzystuje się do tworzenia liczb. Poniżej przedstawiamy ich zapis:
I = 1
II = 2
III = 3
IV = 4
V = 5
VI = 6
VII = 7
VIII = 8
IX = 9
X = 10
XX = 20
XXX = 30
XL = 40
L = 50
LX = 60
LXX = 70
LXXX = 80
XC = 90
C = 100
CC = 200
CCC = 300
CD = 400
D = 500
DC = 600
DCC = 700
DCCC = 800
CM = 900
M = 1000
MD = 1500
MM = 2000
MMM = 3000
Liczby rzymskie – nie istnieją znaki dla liczb większych niż 1000?
Tak, nie istnieją znaki dla liczb rzymskich większych niż 1000. Jest jednak pewne ale… wymyślono, że można zapisywać większe liczby poprzez zapisanie liczby stukrotnie mniejszej i umieszczenie jej między '| |’. Przykłady? |MD| = 1500 · 100 = 150 000. Podobną funkcję pełni tzw. nadkreślenie, które oznacza pomnożenie przez 1000. Przykład? XL = 40 · 1000 = 40 000.
Liczby rzymskie – jak je odczytywać?
Sposób odczytywania liczb rzymskich:
cyfry jednakowe są dodawane,
cyfry mniejsze stojące przed większymi są odejmowane od nich,
cyfry mniejsze stojące za większymi są do nich dodawane.
Liczby rzymskie – poszukując znaczeń ukrytych w znakach
M (1000) – z języka łacińskiego „mille” oznacza „tysiąc”,
D (500) – przypuszcza się z biegiem czasu M przekształcono (lub na odwrót) w grecki znak Φ, takie więc mogą być korzenie D będącego połową tego znaku,
C (100) – z języka łacińskiego „centum” to „sto”,
L (50) – to połowa znaku C (100),
X (10) – to zestawienie dwóch znaków V (5),
V (5) – jedna z tez mówi, że znak ten oddaje kształt otwartej dłoni – mamy 5 palców, a 2 tworzą literę V,
I (1) – ma pochodzić od pionowej kreski, która oznacza jeden element.
Liczby rzymskie: współczesne wykorzystanie
Real hiszpański używa IIII zamiast IV jako liczby królewskiej Karola IV z Hiszpanii,
nazwiska monarchów i papieży, np. Elżbieta II z Wielkiej Brytanii, papież Benedykt XVI. Są one określane jako liczby królewskie i zwykle są czytane jako liczby porządkowe; na przykład II jest wymawiane jako „druga”. Tradycja ta rozpoczęła się w Europie w średniowieczu, zyskując szerokie zastosowanie w Anglii za panowania Henryka VIII,
przyrostki pokoleniowe, szczególnie w USA, dodawane dla osób o tym samym imieniu z pokolenia na pokolenie, np. William Howard Taft IV,
we Francuskim kalendarzu republikańskim zapoczątkowanym podczas rewolucji francuskiej lata były ponumerowane cyframi rzymskimi – od roku I (1792), kiedy kalendarz ten został wprowadzony do roku XIV (1805) – kiedy został porzucony,
rok produkcji filmów, programów telewizyjnych i innych dzieł sztuki w ramach samego dzieła,
znaczniki godzin na zegarach. W tym kontekście 4 jest często zapisywane IIII,
rok budowy ścian licowych i kamieni węgielnych,
numeracja stron przedmów i wydań książek, a czasem także załączników,
tom książki i numery rozdziałów, a także akty w sztuce, np. Akt II,
kontynuacja niektórych filmów, gier wideo i innych dzieł, np. „Rocky III”,
kontury wykorzystujące liczby do pokazania relacji hierarchicznych,
wystąpienia powtarzającego się wielkiego wydarzenia, np. XXI olimpiada zimowa,
Super Bowl, coroczna gra o mistrzostwo w National Football League, np. Super Bowl XXXVII.
