Praca tłumacza jest niezwykle pasjonująca. Ale też i trudna. Jak trudną sztuką jest przekład doskonale widać w procesie tłumaczenia. Wystarczy wziąć pod uwagę stopnie naukowe. O ile niektóre z nich mają swoje odpowiedniki w innych językach, tak istnieją pojęcia, które nie są ekwiwalentne. Rozbieżności te wynikają z różnych systemów edukacyjnych w poszczególnych krajach. Jak tłumaczyć takie pojęcia? Czy istnieje reguła ich tłumaczenia?
Sprawdźmy dziś więc, jakie zasady należy przyjąć przy tłumaczeniu stanowisk naukowych. Poznamy je na przykładzie adiunkta. Sprawdźmy więc jak tłumaczyć adiunkt i jaki zakres obowiązków ma ten pracownik naukowy.
Jak tłumaczyć adiunkt – znaczenie pojęcia
Wyższe uczelnie mają prawo nadawać stopnie naukowe swoim pracownikom. Niektóre z nich są dość proste w tłumaczeniu, inne niestety nie. Dobrym przykładem trudności tłumaczeniowych jest pojęcie „adiunkt”. Kim jest ten pracownik? Czy to niższy stopień od profesora? Jaki ma zakres obowiązków osoba będąca adiunktem?
Otóż, zgodnie z Wikipedią, adiunkt to stanowisko w polskich szkołach wyższych i placówkach naukowo – badawczych dla pracowników posiadających stopień naukowy doktora lub doktora habilitowanego. W przeciwieństwie do samodzielnych pracowników uniwersytetu, czasem określani są jako pracownicy pomocniczy uczelni. Czy adiunkt może być wykładowcą? Jak najbardziej! Kandydat na stanowisko adiunkta musi posiadać stopień doktora. Powinien także wykazywać się aktywnością naukową czyli publikowaniem prac i rozpraw naukowych. zatrudnienie na tym stanowisku mogło trwać najwyżej 8 lat.
W wielu krajach anglosaskich nie ma odpowiednika polskiego adiunkta. Stąd ogromne trudności z prawidłowym przetłumaczeniem pojęcia adiunkt. W krajach Wspólnoty Narodów jego odpowiednikiem jest lecturer. Jest to w tych krajach najniższe samodzielne stanowisko naukowe. Wyżej znajduje się associate professor i full professor. Do lat 90-tych tłumaczenie tych stopni naukowych było dość oczywiste. Full professor to polski profesor zwyczajny. Associate professor to profesor nadzwyczajny, assistant professor to docent, a post-doc to adiunkt. Jednak, w latach 90-tych zniesiono stanowisko docenta i przemianowano ich na adiunktów. Z tego powodu dziś pojęcie adiunkt może oznaczać dwóch różnych pracowników wydziału. Mamy zatem adiunkta z habilitacją. I jest to pracownik samodzielny. Oraz drugie określenie adiunkta bez habilitacji (niesamodzielny).
Jak tłumaczyć adiunkt – tłumaczenie na angielski
Tłumaczenie na język angielski polskiego adiunkta może sprawić wiele problemów. Z jednej strony najbliższym jego odpowiednikiem jest assistant professor. Przy czym w ten sposób określany jest adiunkt z habilitacją….I tu pojawia się problem. W krajach anglosaskich bowiem odpowiednika naszej habilitacji praktycznie nie ma. Co zatem powinien zrobić tłumacz? Czy znajdzie odpowiednie pojęcie w słowniku? A może adiunkta określić jako asystenta profesora? Czy może lepszym pojęciem będzie „młodszy profesor”? Oczywiście, takiego stanowiska nie ma. Ale być może najlepiej odda on zakres obowiązków i charakter polskiego adiunkta w języku angielskim. I właśnie tak najczęściej na angielski tłumaczony jest adiunkt.
Okazuje się, że nie tylko adiunkt sprawia kłopot przy tłumaczeniu. Równie dużym wyzwaniem podczas tłumaczenia są inne stanowiska naukowe. Chociażby angielski Chancellor, który na polski tłumaczy się jako Rektor. Tymczasem funkcja ta ma charakter czysto honorowy. A obowiązki zbliżone do polskiego rektora ma Pro-Vice-Chancellor. Jak zatem to stanowisko tłumaczyć?
I jeszcze jedna ważna kwestia. Wiele uczelni ma dwustopniową strukturę. mamy więc wydziały (Faculties), np. Faculty of Science czy Faculty of Arts. Te z kolei dzielą się na Departamenty. I tak w ramach Faculty of Science mamy Departament of Physic, Departament of Mathematics etc. Jak więc określić dziekana tego wydziału? Dean of Faculty czy może Head of Departament?
Okazuje się, że problem jak tłumaczyć adiunkt jest o wiele poważniejszy niż nam się wydaje. Tak naprawdę od poprawnego tłumaczenia stopni naukowych zależy bardzo wiele. Różnice wynikające z naszego rodzimego systemu edukacyjnego i anglosaskiego mogą prowadzić do wielu problemów. Jednym z nich jest brak uznania wykształcenia zawodowego pracownika naukowego. Znane są niestety takie przypadki. Jaką więc strategię tłumaczenia powinien obrać tłumacz przysięgły tłumacząc stopień naukowy? To temat mocno dyskutowany na forach międzynarodowych. Wydaje się, że najlepszym rozwiązaniem tego problemu jest sporządzenie suplementu dyplomu. W nim powinno znajdować się wyjaśnienie wątpliwości związanych z uznawaniem wykształcenia i określenie konkretnego stopnia naukowego.
