Komu i w jakich sytuacjach przysługuje emerytura za pracę za granicą?
Regulacje dotyczące możliwości pobierania świadczeń emerytalnych są częściowo ustalone przez Unię Europejską, a częściowo także przez konkretne państwo. Osoby, które starają się o emeryturę za pracę za granicą muszą zatem mieć na uwadze regulacje występujące w obu państwach członkowskich.
Osoby głowiące się nad tym, czy przysługuje im emerytura za pracę za granicą mogą spać spokojnie. W przestrzeni funkcjonuje zbiór zasad, nazywany unijną koordynacją systemów emerytalno-rentowych, dzięki którym Ci, którzy osiągnęli zasłużony wiek mogą liczyć na godziwe świadczenia. Ilość państw, które wchodzą w skład tych ustaleń jest spora. Wśród nich znajdują się:
Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania Włochy
Co z osobami, które pracowały w krajach należących do Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu? Nie ma się o co martwić – unijna koordynacja również bierze pod uwagę zatrudnienie w tych państwach, dzięki czemu emerytura będzie rozliczana w taki sam sposób, jak względem powyższych nacji. Za wszystko odpowiedzialne są rozporządzenia unijne, które dokładnie opisują zasady, na jakich wypłacana jest emerytura za pracę za granicą.
Na czym polega unijna koordynacja systemów emerytalno-rentowych?
Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 roku, nasz kraj przyjął unijne regulacje względem zabezpieczenia społecznego w zakresie emerytur i rent. Mimo to, sposób ustalania warunków świadczeń emerytalno-rentowych pozostawiony jest wewnętrznym regulacjom, które oczywiście zostały skrupulatnie ustanowione. Z tego względu w każdym państwie istnieć mogą odmienne okresy upoważniające do przejścia na emeryturę.
Z tego powodu, nie chcąc doprowadzić do sporów z udziałem osób pracujących za granicą
i bazujących na wewnętrznych ustaleniach emerytalnych, Unia Europejska wprowadziła ogólne przepisy dotyczące warunków, jakie trzeba spełnić, aby osoba mogła nabyć prawa do emerytury
za pracę za granicą.
Najważniejszy jest fakt, że unijne koordynacje świadczeń emerytalno-rentowych obowiązują we wszystkich państwach członkowskich, a ich waga jest wyższa od regulacji krajowych. Dzięki temu Unia Europejska nie dopuszcza do powstania jakichkolwiek zbieżności, a w dalszej perspektywie nieścisłości względem osób, które starają się o emeryturę za pracę za granicą.
Praca za granicą, ubezpieczenie w Polsce
Jako przykład może posłużyć osoba, która osiągnęła już wiek emerytalny, a w trakcie swojej kariery zawodowej pracowała zarówno w Polsce, jak i w innych wymienionych wyżej krajach.
Doświadczenie zawodowe, nabyte na przykład w Grecji, Hiszpanii i Rumunii oczywiście procentuje możliwością otrzymania uprawnień do emerytury. W takim przypadku temat ten jest w zakresie instytucji ubezpieczeniowych we wszystkich tych krajach. Jeśli dana osoba spełnia warunki otrzymania świadczenia, na jego konto może wpływać emerytura za pracę za granicą zarówno w Grecji, Holandii i Rumunii, jak również Polski.
Ustalanie ubezpieczenia i zamieszkania
Cały proces związany z możliwością uzyskania emerytury za pracę za granicą opiera się
na sposobie i miejscu ubezpieczenia. Najważniejsze w tym przypadku jest zarządzenie, wedle którego osoba nie spełniająca wymaganych warunków co do otrzymania świadczenia w jednym kraju, może liczyć na pozytywne rozpatrzenie, mając udokumentowane ubezpieczenie w jednym z krajów członkowskich. Taka sytuacja brana jest pod uwagę, gdy Zakład Ubezpieczeń Społecznych przeprowadza proces przyznawania emerytury osobie, której zdolność zależy od długości okresów ubezpieczenia.
Za przykład może posłużyć anonimowy Pan Kowalski, który urodził się 17 grudnia 1948 roku i ubiega się o wypłacanie emerytury od polskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jego sytuacja życiowa i zawodowa spowodowała jednak, że nie ma wymaganego okresu 25 lat ubezpieczenia składkowego i nieskładkowego na terenie naszego kraju. Z jego dokumentów wynika, że sporą część życia przepracował w Niemczech i Francji, podlegając przy tym tamtejszym zasadom ubezpieczeniowym. ZUS w takiej sytuacji sprawdza, czy po doliczeniu tych okresów do okresu ubezpieczenia w Polsce zostaną spełnione warunki, wedle których Pan Kowalski będzie mógł otrzymywać świadczenie.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma jednak nieco ograniczone pole manewru. Zastosowanie powyższego sposobu, polegającego na doliczeniu do celów emerytalnych zagranicznych okresów ubezpieczenia możliwe jest tylko wtedy, gdy dany kraj członkowi ma zapisaną w prawie możliwość przyznawania emerytury od okresu zamieszkania danego osoby na jego terytorium. Takie regulacje występują na przykład w Szwecji i Danii.
Wysokość emerytury za pracę za granicą
Stawki, jakie wypłacane są w ramach emerytury w jednym z państw członkowskich są uzależnione od okresu ubezpieczenia (zamieszkania) osoby na jego terytorium. W takim przypadku wysokość obliczana jest według następujących kroków:
Wyliczona zostaje pełna kwota emerytury, jaka przysługiwałaby osobie w przypadku, gdyby wszystkie należne jej okresy ubezpieczenia miały miejsce w kraju pochodzenia
Na podstawie ustalonej, pełnej kwoty emerytury zostaje ustalona rzeczywista stawka, uwzględniająca okresy ubezpieczenia w innym, konkretnym państwie członkowskim
- Rzeczywista stawka jest wówczas podstawą stanowiącą ostateczną wysokość emerytury dla danej osoby.
Składowe emerytury w Polsce
Ustalenia co do wysokości emerytury za pracę za granicą mają konkretny harmonogram. Powyższe kroki muszą zostać zastosowane w każdym pojedynczym przypadku, w którym obywatel jednego kraju ma udokumentowaną historię zamieszkania i ubezpieczenia w jednym z państw członkowskich. Aby dokonanie wyliczenia było możliwe, stosowny Zakład Ubezpieczeń Społecznych bierze pod uwagę polskie stawki emerytury. Składają się na nią następujące wartości:
- 24% – kwota bazowa
- 1,3% – przyznawane za każdy rok okresów składkowych w Polsce, a także za każdy rok zamieszkania i ubezpieczenia w jednym z krajów członkowskich
- 0,7% – przyznawane za każdy rok okresów nieskładkowych w Polsce, a także za każdy rok zamieszkania i ubezpieczenia w jednym z krajów członkowskich
Dopiero po zastosowaniu wszystkich tych wytycznych możliwe jest ustalenie kwoty rzeczywistej emerytury i wydanie decyzji o wypłacaniu świadczenia. Co więcej, każdy z tych okresów, zarówno składkowych, jak i nieskładkowych dotyczy pełnych miesięcy zamieszkania i ubezpieczenia
w konkretnym państwie.
Przykład Pana Kowalskiego, urodzonego 17 grudnia 1948 roku w Polsce przedstawia ten mechanizm. Jego doświadczenie zakłada 15 lat polskich okresów ubezpieczenia, a także 10 kolejnych lat pracy w Niemczech, równoznacznych z okresem ubezpieczenia. Jego emerytura będzie wyliczana przez ZUS najpierw na podstawie teoretycznej kwoty emerytury za łączny okres ubezpieczenia 25 lat w Polsce i w Niemczech, a następnie pod uwagę będzie brana reszta czynników. W jego przypadku wartość świadczenia wyniesie 15/25 rzeczywistej wartości emerytury.
